Đức Phật dạy rằng nỗi khổ càng sâu sắc, tiềm năng giác ngộ càng lớn. Khi một người đạt đến giới hạn của sự khổ đau, họ thường có những nhận thức sâu sắc về cuộc sống. Họ nhận ra rằng cuộc đời là một chu trình lên xuống—vui theo sau là khổ, hạnh phúc theo sau là sầu. Họ nhận ra rằng mọi thứ đều vô thường: những gì đạt được cuối cùng sẽ mất đi, và những gì được xây dựng có thể sụp đổ trong nháy mắt.
Vô thường trong cuộc sống
Trong cuộc sống, chúng ta thường chứng kiến sự thăng trầm của mọi thứ. Danh vọng, tài sản và quyền lực có thể đến rất nhanh, nhưng cũng có thể biến mất nhanh chóng. Nhiều người đạt được những vị trí cao, nhưng rồi mất tất cả chỉ sau một sự kiện, như một cuộc bầu cử hay một thay đổi trong hoàn cảnh. Một số người có thể nắm quyền chỉ trong một nhiệm kỳ ngắn, rồi không bao giờ quay lại vị trí đó nữa. Những người khác có thể chỉ trải qua vài ngày nổi bật trước khi bị đánh mất danh tiếng.
Những trải nghiệm này làm nổi bật lên sự vô thường của cuộc sống—dù chúng ta có đạt được bao nhiêu, thì không gì là vĩnh viễn. Điều này cũng đúng với bất kỳ vị trí quyền lực hay tài sản nào chúng ta có được. Chúng ta có thể trải qua một khoảnh khắc thành công ngắn ngủi, nhưng chúng ta phải hiểu rằng nó có thể chóng vánh.
Sự thật về khổ đau và con đường giác ngộ
Khi chứng kiến những sự kiện như vậy—sự thăng trầm của quyền lực hay tài lộc—đó là lời nhắc nhở về sự bất ổn cố hữu của thế giới. Càng trải nghiệm những biến động như vậy, chúng ta càng nhận thức được sự thật về vô thường. Càng chứng kiến, chúng ta càng hiểu rõ thực tế của khổ đau, và sự hiểu biết này có thể dẫn đến giác ngộ.
Nhận thức rằng không gì trong cuộc sống là vĩnh viễn có thể vừa là đau đớn, vừa là sự giải thoát. Nó đau đớn vì chúng ta gắn bó với những thứ và người mà ta yêu quý, và không muốn buông bỏ. Nhưng nó cũng giải thoát vì nó giúp ta thoát khỏi ảo tưởng rằng mình có thể kiểm soát mọi thứ. Khi chúng ta thấy rõ sự vô thường của cuộc đời, chúng ta bắt đầu tách rời khỏi những hy vọng giả tạo về hạnh phúc hay thành công lâu dài.
Con đường giác ngộ là sự chấp nhận những thay đổi không ngừng trong cuộc sống một cách bình thản. Chúng ta phải học cách chấp nhận rằng mọi thứ sẽ đến rồi đi, người này lên người kia xuống, và không có gì là vĩnh viễn. Sự chấp nhận này không có nghĩa là buông xuôi hay thờ ơ, mà là một sự hiểu biết về bản chất thật sự của sự tồn tại. Khi chúng ta thực sự chấp nhận vô thường, chúng ta có thể sống trong sự bình an hơn, biết rằng cả niềm vui lẫn nỗi buồn của chúng ta đều là tạm thời.
Cuối cùng, khổ đau không phải là điều phải sợ hãi, mà là một người thầy có thể dẫn dắt chúng ta đến trí tuệ sâu sắc hơn. Càng trải qua khổ đau, chúng ta càng hiểu rõ hơn về bản chất của cuộc sống và sự thật về vô thường. Khi chúng ta chấp nhận sự thật này, chúng ta mở ra cánh cửa giác ngộ, nơi chúng ta không còn bị trói buộc bởi những sự gắn bó, kỳ vọng hay sợ hãi mất mát. Chúng ta có thể sống tự do, đón nhận từng khoảnh khắc trọn vẹn, không bám víu vào những gì tạm bợ, biết rằng con đường thật sự nằm ở việc hiểu rõ sự vô thường của mọi thứ.
Bài viết được biên soạn theo pháp thoại của thầy Thích Pháp Hoà
