Giáo lý của Đức Phật rất sâu sắc, nhưng đôi khi chúng ta gặp khó khăn trong việc thực sự nắm bắt chúng. Chúng ta có thể nghe về giáo pháp, nhưng cảm thấy rằng chúng không thực sự chạm đến mình hoặc chúng ta không hiểu hết. Chúng ta có thể cảm thấy niềm tin vào Phật yếu ớt hoặc mong manh, nhưng nguyên nhân của vấn đề này nằm ở một sự thật đơn giản: chúng ta chưa có chìa khóa để hiểu được lời Ngài.
Chìa khóa để hiểu biết
Hãy nhìn nhận khái niệm này qua một ví dụ quen thuộc. Bạn đã bao giờ viết hay nhận được một lá thư tình chưa, hoặc có lẽ đã đọc một lá thư như vậy? Khi bạn yêu một ai đó sâu sắc, ngay cả khi họ viết ngắn gọn hay rút gọn, bạn vẫn có thể hiểu được hoàn hảo. Bạn không cần mọi từ ngữ phải viết ra rõ ràng vì giữa bạn và người ấy có một sự kết nối, một mối quan hệ, và sự hiểu biết lẫn nhau. Các bạn đã chia sẻ những trải nghiệm, đã lắng nghe nhau, và trở nên nhạy bén với suy nghĩ và cảm xúc của nhau. Chính sự hiểu biết chung này giúp bạn đọc được những gì chưa nói ra và hiểu được ý nghĩa mà không gặp khó khăn.
Cũng tương tự như vậy, giáo lý của Đức Phật là một bức thư viết cho chúng ta, nhưng chúng ta có thể gặp khó khăn trong việc hiểu nếu chúng ta không có “sự kết nối” với Ngài, không có sự trải nghiệm chung về chánh niệm và trí tuệ. Giống như chúng ta có thể hiểu được chữ viết tắt của người yêu, chúng ta có thể hiểu được lời Phật dạy khi chúng ta có sự hòa hợp tâm linh với giáo pháp của Ngài. Nếu chúng ta xa cách, không sống theo giáo pháp, thì giáo lý có thể trở nên mơ hồ.
Khó khăn trong việc hiểu sâu
Điều này dẫn chúng ta đến một điểm quan trọng: hiểu giáo lý của Phật không chỉ là một bài tập trí tuệ. Nó là về việc đồng điệu tâm trí và tâm hồn của chúng ta với giáo pháp. Ví dụ, khi Đức Phật nói về sự từ bỏ, buông bỏ, và sống một cuộc đời không chấp ngã, những giáo lý đó sẽ hoàn toàn có ý nghĩa nếu chúng ta thực sự đang tìm kiếm sự giải thoát. Nếu chúng ta thực sự cam kết giải thoát mình khỏi những ham muốn thế gian, chúng ta sẽ thấy những giáo lý về từ bỏ là điều tự nhiên và dễ hiểu.
Tuy nhiên, nếu mục đích của chúng ta là ích kỷ—nếu chúng ta tiếp cận giáo lý của Đức Phật với mong muốn có được danh vọng, của cải, hay lợi ích cá nhân—thì những giáo lý về buông bỏ sẽ rất khó hiểu. Chúng ta có thể đọc chúng, nhưng chúng sẽ không chạm đến chúng ta vì trái tim và tâm trí của chúng ta không hòa hợp với mục đích sâu xa của giáo pháp.
Tầm quan trọng của ý định và sự kết nối
Chìa khóa để hiểu giáo lý của Phật nằm ở ý định của chúng ta. Nếu chúng ta chân thành trong mong muốn phát triển tâm linh, giáo lý sẽ trở nên rõ ràng. Nhưng nếu chúng ta đến với mục đích khác, trí tuệ của giáo pháp sẽ khó tiếp cận. Nó giống như việc nghe một điều gì đó mà bạn không quan tâm—nếu điều đó không phù hợp với sở thích của bạn, bạn sẽ không nghe. Tuy nhiên, khi thông điệp đó nói đúng với nhu cầu hay mong muốn của bạn, bạn sẽ ngay lập tức hiểu được nó.
Do đó, giáo lý của Đức Phật là dành cho tất cả mọi người, nhưng mức độ hiểu biết phụ thuộc vào sự cởi mở của chúng ta, sự sẵn sàng sống theo giáo pháp và sự chân thành trong việc tìm kiếm sự thật. Càng chúng ta đồng điệu với con đường của Đức Phật, giáo lý của Ngài sẽ càng trở nên rõ ràng.
Rèn luyện thái độ đúng đắn
Để thực sự hiểu được giáo lý của Phật, chúng ta phải rèn luyện thái độ và tâm lý đúng đắn. Chúng ta phải tiếp cận giáo lý với một trái tim cởi mở và một mong muốn chân thành cho sự chuyển hóa. Nếu chúng ta đang tìm kiếm sự giải thoát, nếu chúng ta sẵn sàng buông bỏ những chấp ngã và ham muốn, thì giáo pháp sẽ tự nhiên mở ra trước mắt chúng ta. Nhưng nếu chúng ta chỉ tìm cách sử dụng giáo lý của Đức Phật cho lợi ích cá nhân, thì trí tuệ của giáo pháp sẽ vẫn ở ngoài tầm với của chúng ta.
Cuối cùng, việc hiểu giáo lý của Đức Phật không chỉ là đọc những từ ngữ; nó là sống với chúng bằng sự chân thành, chánh niệm và lòng từ bi. Chỉ khi đó, chúng ta mới thực sự hiểu được chiều sâu của giáo pháp và trải nghiệm được sự giác ngộ mà nó mang lại.
Bài viết được biên soạn theo pháp thoại của thầy Toại Khanh
